Karikatürlerde Verilen Mesajlar İşlenen Temel Temalar
Mizah bir toplumun kültürüne dayalı olduğu için toplum açısından oldukça değerlidir. Bir toplumun mizah yayınları da o toplumun değerlerine, içinde bulunduğu döneme, tanık olduğu olaylara ve olaylar karşısında sergilediği tutumlara ışık tuttuğu için mizahın kendisi kadar önemlidir.Mizah yayıncılığının en önemli örneklerini karikatürler oluşturmaktadır. Karikatürler de diğer mizahi ürünler gibi, daha çok süreli yayınlar aracılığıyla topluma ulaştırılmaktadır. Dolayısıyla haftalık veya aylık dergi ve gazeteler, hedef kitlesi ne olursa olsun karikatür açısından önem taşımaktadır (Özen, 2003). Avrupa basın tarihinin ilk mizah yayınının, 1930'da Paris'te yayımlanan La Caricature olduğu bilinmektedir (Özen, 2003). Türk basın tarihinin ilk mizah yayını ise, 1868'de yayın hayatına başlayan Terakki gazetesinin aynı isimle okurlarına sunduğu mizah ekidir (Çapanoğlu,1970). Anadolu mizah kültürünü oluşturan sözlü kültürden yazılı olana geçişte hayal perdesinin bilinen önemli tipleri ve varlıklarını uzun bir süre konu alınmıştır. Bu durum, geçiş döneminde yazarlık yapan yazarların sözlü mizah geleneğinden gelmelerinden kaynaklıdır. Dolayısıyla, Tanzimat Dönemi süreli mizah yayınları incelendiğinde Karagöz ve Hacivat'a, Meddah'a, Nasreddin Hoca'ya veya Bektaşi'ye ait metinlerin sıkça kullanıldığı; onlara göndermelerde bulunulduğu görülecektir. Bu bilgiden yola çıkılarak, sözlü mizah mirasının yazılı mizah açısından önemli bir kaynak oluşturduğunu söylemek mümkündür.II. Meşrutiyet Döneminde basın sansürünün ortadan kalkması, mizah dergi ve gazetelerinin sayısında gözle görülür bir artışa sebep olmuştur. Böylece karikatürlerin yanı sıra, mizahi içerikli yazı ve şiirler de yayımlanmış ve yoğun bir mizah ortamı oluşturulmuştur (Us, 2019). Bu yayınlarda günlük olaylar ele alınırken aynı zamanda hükûmete yönelik eleştiriler de mizahi bir üslupla dile getirilmiştir (Us, 2019).Karikatür yazıları, mizahi ve kültürel unsurlar bakımından yoğun olan metinlere örnek teşkil etmektedir. Özellikle Osmanlı Döneminden Cumhuriyet Dönemine kadar uzanan dönemde yayımlanan karikatürler dikkate alındığında, karikatür yazılarının mizahi etkiyi oluşturmada ne kadar etkili olduğu anlaşılmaktadır. Osmanlı Dönemi mizah dergi ve gazetelerinde yayımlanan karikatürler; o dönem insanının kültürü, yaşanan olaylar ve olayların toplum tarafından algılanış biçimi gibi pek çok sosyokültürel konu hakkında ipucu veren önemli bir bilgi kaynağıdır.
Bu bilgiler ışığında karikatürlerde işlenen temaları şu şekilde sıralayabiliriz:
Toplumun eski fıkraları ve halk hikayeleri.
Günlük yaşanan olaylar.
Siyasi mizah ve eleştirisi.
Trajikomik olaylar.
Dönemin kültürel özellikleri.
Yaşanan olayların toplumda farklı algılanış biçimleri.
Eğitim.